پرسشی برای آیندگان!

ما شیعیان امامیه، دو حادثه‏ی تاریخی- مذهبی داریم که همیشه و همه ساله ذکر و یاد آن دو را تجدید می‏کنیم و البته بایسته نیز چنین است که با منتهای توان خود در زنده نگاه‏داشتن آن دو حادثه کوشا باشیم. این دو حادثه، یکی واقعه‏ی عاشورا و شهادت امام حسین (علیه ‏السلام)  و دیگری ایام شهادت جانگداز حضرت صدیقه‏ی کبری‏(سلام‏ الله‏ علیها) است.

شاید در ذهن کسانی که آشنایی کافی با معارف و اعتقادات شیعه ندارند، این توهم پیش بیاید که تجدید خاطره‏ی حوادث غم‏انگیز گذشته‏ی تاریخ چه ضرورت و فایده‏ای دارد؟ چه بسا که سبب تولید تفرقه و اختلاف و تشتت در میان امت اسلامی گردد.

در پاسخ به این توهم می‏گوییم: اگر آن حوادث و وقایع گذشته فقط جنبه‏ی تاریخی داشته باشند، البته تجدید خاطره‏ی آن‏ها نه ضرورتی دارد و نه فایده‏ی مهمی به دنبال خواهد داشت. اما اگر آن وقایع با عقاید مذهبی ارتباط داشته باشند چه؟ اگر  مردمی بر اساس آن حوادث و وقایع، اعتقاداتی به دست آورده باشند، تکلیف چیست؟ آن هم اعتقاداتی که برای آنان جنبه‏ی اساسی داشته و در زندگی دنیوی و نیز کسب سعادت اخروی آنان اثر مستقیم دارد. از همین‏روست که تحقیق و تتبع در تاریخ دو گروهی که در پانزده قرن قبل در رأس امت اسلامی قرار گرفتند و مکاتب "امامت" و "خلافت" را ایجاد کرده و خود را مرجع دینی امت معرفی کرده‏اند، به حکم عقل برای انسان حق‏طلب و دین‏خواه ضروری و لازم می‏شود و در زمره‏ی واجبات عقلی قرار می‏گیرد. قرآن کریم نیز در این باره می‏فرماید:

«... پس آیا آن کس که هدایت به سوی حق می‏کند شایسته‏ و سزاوار پیروی کردن است، یا او که خویش نیز نیازمند هدایت است ( تا راهنمایی نشود، راه نمی‏یابد)؟ پس شما را چه شده است؟! چگونه داوری می‏کنید؟»(1)

از سوی دیگر بررسی فرمایشات و توصیه‏های به جا مانده از شخص رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)، نشان‏ می‏دهد که رعایت حقوق اهل‏بیت پیامبر در میان مجموعه‏ی سخنان ایشان جایگاه والایی دارد و در نتیجه می‏توان گفت که مهرورزی به اهل بیت(علیهم السلام) به عنوان بارزترین مصداق رعایت حقوق ایشان، از اهمیت بی‏نظیری برخوردار است. توصیه‏های اکید رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) به رعایت حقوق اهل بیت(علیهم السلام) از یک سو و احادیث متواتری که حاکی از منزلت والای مهرورزی به اهل بیت(علیهم السلام) است از سویی دیگر، سبب شده است تا محبت و مودت به آن بزرگواران مورد توجه ویژه‏‏ی پیروان راستین اسلام قرار گیرد. پیامبر اکرم (صلی ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله ‏و سلم) در آخرین توصیه‏های خود ادامه‏ی روش و مشی خود درباره‏ی اهل بیت(علیهم السلام) را به دیگران توصیه کردند.(2) ایشان در جایی دیگر بهترین فرد امت را پس از خود، بهترین‏شان برای اهل بیت(علیهم السلام) عنوان کردند (3) و در حدیث معروف ثقلین، عترت و قرآن را دو شی گرانبهاء، همسنگ و جدایی‏ناپذیر قلمداد کردند و نسبت به رعایت توامان هر دو  توصیه‏ی اکید فرمودند.(4)

اما در این میان نیز فاطمه زهرا(علیها السلام) جایگاه ویژه ای دارد. این حدیث به طور متواتر از طریق شیعه و اهل سنت نقل شده است که پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) درباره‏ی حضرت زهرا(علیها السلام) فرمودند: « فاطمه بزرگ و بانوی زنان جهانیان است.»(5) و یا آنکه درباره‏ی قرب به حق تعالی و تقرب در پیشگاه حضرت باری فرمودند:« یا فاطمه، به راستی که خدای تعالی به خاطر خشم تو خشم می‏کند و برای رضا و خشنودی تو خشنود و راضی می‏گردد.»(6) و شدت علاقه‏ی آن حضرت به ایشان در حدی بود که بارها می‏فرمودند: « فاطمه، پاره‏ی تن من است»(7) و در برخی از منابع جمله‏ی ذیل نیز افزوده شده است که فرمودند: « و او  همان جان و دل من است که در سینه‏ام قرار دارد و نیز نور چشم و میوه‏ی دل من است.»(8) همچنین رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) به طور ویژه‏ای نسبت به رعایت و احترام به شخص حضرت زهرا(علیها السلام) سفارش فرموده‏ بودند و این موضوع را از طریق رفتار(9)، گفتار و القابی(10) که به ایشان اختصاص داده بودند، برای همگان به نمایش گذاشتند.

از همین روست که علما و مورخین همگی بر این مطلب اتفاق نظر دارند که یکی از مصادیق بارز مهرورزی به اهل بیت(علیهم السلام)، مهرورزی به حضرت فاطمه (سلام‏الله‏علیها) است و این نه سخن شیعه که مفسران بزرگ اهل سنت نیز در ذیل آیه‏ی 23 سوره‏ی شوری(11) به آن اشاره می‏کنند و ایشان را مصداق لفظ "آل" می‏دانند. (12)

 

حال ممکن است در بعضی از اذهان این سئوال مطرح شود که آیا به راستی حضرت فاطمه سلام‏الله‏علیها، پس از رحلت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)، از طرف دستگاه حاکم مورد ایذاء و ستم قرار گرفته است؟ جواب این سئوال در رجوع به کتب معتبر تاریخی که از مورخان شیعه و سنی به جای مانده و در آن اتفاقات پس از رحلت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) بیان شده است، قابل دستیابی است. مطالعه‏ی این کتب روشن می‏کند آن حضرت در تمام مدت عمر کوتاه خود پس از رسول الله‏ (صلی‏ الله‏ علیه‏ و‏ آله‏ و سلم) ، پیوسته از ظلم و ستم‏های متصدیان امر حکومت گله‏مند و آزرده خاطر بوده‏اند تا آنجا که فرموده‏اند: «آن‏چنان مصائب گوناگون بر من فروریخت که اگر بر روزهای روشن ریخت می‏شد، به شب‏های تار بدل می‏گردیدند.»(13) و یا در پاسخ ام ‏سلمه که جویای حال ایشان شده بود، به صراحت فقدان پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) و ظلم به وصی‏ ایشان را مایه‏ی ناراحتی خود اعلام کردند و نفاق در دین و انتقام‏جویی نسبت به افتخارات حضرت علی (علیه‏السلام) را عامل این حوادث برشمردند.(14) همچنین نگاهی کوتاه و گذرا به خطابه‏ی آتشین و پر سوز و گداز آن حضرت در مسجد و در مجمع عمومی مهاجرین و انصار، نشان می‏دهد که ایشان رئیس حکومت را چگونه به صحنه‏ی محاکمه می‏کشند و انحراف و نادرستی رفتار آنان را به همگان نشان می‏دهند.

و سرانجام پس از آنکه ظالمان را بر اریکه‏ی قدرت و مردمان را بی اعتنا نسبت به انحراف در مسیر دین می‏بینند، به نشانه‏ی اعتراض و برای ابلاغ آزردگی خویش به تاریخ، به حضرت علی (علیه‏السلام) وصیت می‏کنند که تمام مراسم کفن، نماز، تشیع و دفن را مخفیانه به انجام برسانند و محل دفن‏شان را نیز از عموم پنهان سازند(15) تا تاریخ خود در این‏باره قضاوت کند که چرا رغم تمام توصیه‏ها و سفارشات، فرجام کار تنها یادگار پیامبر اسلام چنین شد؟(16)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

 

پاورقی‏ها:

 

1.       "...ا فمن یهدی الى الحق احق ان یتبع امن لا یهدی الا ان یهدى فما لکم کیف تحکمون" (سوره‏ی یونس، آیه‏ی 35)

 

2.       آخر ما تکلم به الرسول (صلی الله علیه و آله و سلم) : أخلفونی فی أهل بیتی ( مجمع الزوائد، جلد 9، صفحه‏ی 163؛ صواعق المحرقه، صفحه‏ی 90 و صفحه‏ی 136)

 

3.       قال رسول الله (صلی‏الله ‏علیه‏ و‏ آله ‏و سلم): "خیرکم خیرکم لأهلی" (فیض‏القدیر، جلد3، صفحه‏‏ی 497)

 

4.       قال رسول الله (صلی‏ الله‏ علیه ‏و ‏آله ‏و سلم): "انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی اهل بیتی ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا بعدی ابدا" (صحیح مسلم، جلد 7، صفحه‏ی 123، چاپ قاهره، سال 1334 ه.ق.)

 

5.       قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): "فاطمة سیدة نساء العالمین" ( فضائل الخمسة من الصحاح الستة، جلد3- احقاق‏الحق، جلد 10و بحارالانوار جلد43.)

 

6.       قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) : " یا فاطمة إن الله لیغضب لغضبک و یرضی لرضاک" (ذخایر العقبی، صفحه‏ی 39-  مستدرک حاکم، جلد 3، صفحه‏ی 153- اسدالغابه، جلد5، صفحه‏ی 522- حارالانوار، جلد 43، صفحه‏ی 19 به بعد)

 

7.       قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) : " فاطمة بضعة منی" ( صحیح مسلم، جلد 7، صفحه‏ی 140- صحیح ترمذی، جلد 2، صفحه‏ی 319 - مستدرک حاکم، جلد 3، صفحه‏ی 153)

 

8.       "و هی قلبی الذی بین جنبی و هی نور عینی و ثمرة فؤادی" (بحارالانوار، جلد 43، صصفحات 24 و 80)

 

9.       رفتارهای حاکی از ارتباط خاص و فراتر از رابطه‏ی پدر و فرزندی میان پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) و حضرت زهرا (سلام ‏الله ‏علیهما)، فراوان گزارش شده است. از جمله‏ی آنها می‏توان به مورد ذیل اشاره کرد که ابن مغازلی در صفحه‏ی 364، کتاب مناقب آورده است. پس از نزول آیه 24 سوره‏ی نور که طی آن خداوند به مسلمانان دستور می‏دهد تا پیامبر را با لقب و بصورتی محترمانه یاد کنند، حضرت زهرا (علیها السلام)  نیز در ملاقات با ایشان از لفظ « یا رسول‏ الله» استفاده کردند. اما پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) ضمن بوسیدن حضرت فاطمه (علیها السلام) از ایشان خواستند که همچون گذشته با عبارت «ای پدر!» ایشان را خطاب کنند،  زیرا این کلمه در قلب ایشان محبوب‏تر و در پیشگاه خدا پسندیده‏تر است.

 

10.   پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) شخصا کنیه‏ی «ام ابیها» را برای حضرت فاطمه (علیها السلام) انتخاب کردند و این را شیعه و اهل سنت هر دو عنوان کرده‏اند. نگاه کنید به کشف‏الغمه، جلد 2، صفحه‏ی 88 - الاصابة، جلد 4، صفحه‏ی 365، چاپ مصر. 

 

11.   "... قل لا اسئلکم علیه اجرا الا المودة فی القربى ..."

 

12.   به عنوان مثال زمخشری می‏گوید:« تردیدی نیست که وابستگی و ارتباط فاطمه، علی، حسن و حسین (علیهم ‏‏السلام) با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، شدیدترین و محکم‏ترین روابط است و این یقین مانند یقینی است که در مورد نقل متواتر وجود دارد. بنابر این شایسته است که ایشان را همان آل رسول الله بدانیم.» (تفسیر الکشاف، ذیل آیه‏ی 23 سوره‏ی شوری.)

 

13.   صبت علی مصائب لو انها صبت علی الأیام صرن لیالیا

 

14.   بحارالانوار، جلد 43، صفحات156 و 157.

 

15.   بحارالانوار، جلد 43، صفحات 192، 193 و 214.

 

16.   در تهیه این مناسبت نامه از : " صفیر هدایت"، سلسله مباحث معارفی حضرت آیه‏الله ضیاء آبادی، جزوه‏ی شماره‏ی 28- کتاب " زندگانی حضرت فاطمه (سلام‏الله‏علیها) و دختران ایشان" ، تألیف : " سید هاشم رسولی محلاتی"  و جزوه "تا ابد اندوه"( نگاهی به دلایل سوگواری شیعیان در ایام فاطمیه)، به اهتمام سید مجتبی موسوی‏راد ، استفاده شده است .